ده نکته درباره آزمون سیچوئشنال جاجمنت
دکتر مهدی ادیب راد

با تغییراتی که NDEB در ساختار سومین آزمون دایرکت لایسنسینگ ایجاد کرد، اکنون داوطلبان میدانند
که با یک آزمون دو قسمتی به نام NDECC روبرو هستند. یک بخش مشابه همان آزمون اسکیلز سابق
است که باید درمانهای دندانپزشکی روی دندانهایی از جنس ملامین روی مانکن انجام شود و بخش دوم
شامل ایستگاههایی است که در آن دندانپزشکان اینترنشنال باید کیسهای طرح شده در هر ایستگاه را در
مدت زمان مشخصی بررسی کرده و به سوالات مربوط به آن پاسخ دهند. در ادامه نگاهی خواهیم داشت
به آنچه تاکنون از بخش دوم امتحان مشخص شده است.

1
آزمون سیچوئشنال جاجمنت ابتدا در انگلستان و به دنبال آن در استرالیا برگزار شد و مدت زیادی است
که در این کشورها از داوطلبان دریافت لاینسس دندانپزشکی گرفته میشود. کانادا هم به پیروی از این دو
کشور این امتحان را معرفی کرده است. شخصا فکر میکنم برگزاری این امتحان میتواند اتفاق خوبی
محسوب شود به شرطی که NDEB بتواند آن را به صورت اصولی، ضابطه مند و منصفانه برگزار کند.
اما اگر بدون توجه به اصول و قواعد مشخصی برگزار شود یا بیش از حد قرار باشد وارد جزییات شود
میتواند به یک معضل بزرگ برای دندانپزشکان اینترنشنال به ویژه برای دندانپزشکان ایرانی تبدیل شود.
دندانپزشکان ایرانی این امتحان را تا بحال تجربه نکرده اند چراکه در این آزمون قرار است دندانپزشک
با سناریوهایی روبرو شود که در آینده ممکن است در محل کار برایش اتفاق بیفتد. ایده این است که
دراین آزمون قدرت تجزیه و تحلیل و واکنش دندانپزشک به شرایط مختلف سنجیده شود؛ اینکه
دندانپزشک چقدر با گایدلاینها و درمانهای به روز آشنایی داشته و چقدر میتواند از این اطلاعات استفاده
کند.

یک حلقه مفقوده در آزمونهای NDEB به نظر من بحث ارتباط با بیمار بود که در هیچ آزمونی مورد
سنجش قرار نمیگرفت. حالا با این امتحان، قرار است توان دندانپزشکان در برقراری ارتباط مثبت،
سازنده و صحیح با بیمار مورد ارزیابی قرار گیرد. آنچه من خودم از دانشگاههای شهید بهشتی و
اصفهان به یاد دارم که هر دو هم از دانشگاه های برتر دندانپزشکی ایران محسوب میشوند، این است که
ما دندانپزشکان ایرانی آموزش لازم برای برقراری ارتباط با بیمار را ندیده ایم و به نظر من این امتحان
میتواند پاشنه آشیلی برای دندانپزشکان ایرانی باشد.

2
در پروتکلی که NDEB تا زمان تنظیم این مطلب ارائه کرده، در مجموع فقط یک صفحه و نیم درباره
این امتحان صحبت شده که یک صفحه آن هم یک جدول است. در نتیجه باید گفت توضیحات مربوط به
این امتحان بشدت مختصر، مبهم و گنگ هستند. هیچ نمونه سوالی درج نشده و حتی اشاره نشده که برای
هر کدام از این ایستگاههای امتحانی چقدر زمان در نظر گرفته شده است. تنها گفته شده که دو دقیقه
اضافه برای مطالعه سوال و کیس زمان در نظر گرفته شده ولی اینکه کل زمان هر ایستگاه چقدر است
هنوز مشخص نیست. برداشت من این است که زمان هر ایستگاه باید چیزی حدود ده تا پانزده دقیقه باشد

3
در این امتحان بطور خلاصه قرار است دندانپزشک با 5 موقعیت یا کیس روبرو شده و در
هر کیس به دو سوال باید پاسخ داده شود. مثلا یک کیس میتواند این باشد که بیماری با یک سری علایم
مراجعه کرده است؛ تصاویر رادیوگرافیک و فتوگرافیک در اختیار دندانپزشک قرار میگیرد و حالا
دندانپزشک باید در سوال اول بیماری را تشخیص داده و در سوال دوم طرح درمان ارائه کند. از لحاظ
بارم بندی برای قبولی در این آزمون، داوطلب باید از این 5 کیس و ده سوال، 6 سوال را با موفقیت
پاسخ دهد. معیارهای قبولی در هر بخش هم بصورت بسیار محدود و مبهم مورد اشاره قرار گرفته است.
به این نکته باید توجه داشت که جواب یا درست است یا غلط و نمره حد واسطی وجود نخواهد داشت. در
ضمن برای پاس کردن این بخش نباید هر دو سوال یک ایستگاه را اشتباه جواب داد. به عبارت ساده تر
از ده سوال موجود، اگر کسی 8 سوال مربوط به 4 ایستگاه را کاملا درست جواب داده باشد ولی دو
سوال مربوط به یک ایستگاه را غلط جواب بدهد، کل امتحان NDECC را مردود خواهد شد. بنابراین
ضروری است که حداقل به یک سوال هر ایستگاه پاسخ درست داده شود.

4
نکته خیلی جالب و قابل توجه نحوه پاسخگویی به سوالات است؛ ممکن است از داوطلب خواسته شود
جواب را بنویسد، تایپ کند یا بصورت شفاهی برای یک بازیگر که نقش بیمار را بازی میکند پاسخ را
توضیح دهد. سوالات هم به همین ترتیب میتوانند به روشهای مختلفی مطرح شوند: مثلا ممکن است یک

ویدئو برای داوطلب نمایش داده شود، چند عکس یا رادیوگرافی در اختیار او قرار گیرد یا یک فایل
صوتی پخش شود که مثلا بیماری با مطب تماس گرفته و این پیغام را گذاشته است. این میتواند زنگ
خطر بزرگی باشد برای دندانپزشکانی که متاسفانه بحث زبان انگلیسی را خیلی جدی نگرفته اند. دو
امتحان ای اف کی و جاجمنت را به هر ترتیب گذرانده اند و به این خیال که امتحان سوم عملی و کار
دندانی است رسیده اند به این مرحله اما اکنون با شرایطی روبرو شده اند که برای موفقیت در امتحان باید
به زبان انگلیسی مسلط باشند. در واقع انگار یک امتحان آیلتس در دل این امتحان به صورت غیرمستقیم
وجود دارد که توانایی دندانپزشک در صحبت کردن، خواندن، نوشتن و شنیدن ارزیابی میشود. در نتیجه
هر کسی میخواهد وارد مسیر امتحانات دایرکت لایسنسینگ شود از همان ابتدا و از قبل از امتحان ای
اف کی باید سرمایه گذاری قابل توجهی روی توانایی زبان خود انجام دهد. نکته ای که من پیش از این هم
بارها به آن اشاره داشته ام. در واقع اینجا هیچ فرمول، جزوه و راهکاری جز تقویت زبان راهگشا
نخواهد بود.
نکته دیگر اینکه این آزمون به نوعی هوش هیجانی(EQ) داوطلب را هم مورد ارزیابی قرار میدهد. قرار
است در این آزمون مشخص شود که دندانپزشک در یک شرایط غیرقابل پیش بینی چه عملکردی خواهد
داشت.

5
میتوان گفت امتحان سیچوئشنال جاجمنت هم شبیه امتحان جاجمنت و آسکی هست و هم نیست. هست از
این جنبه که در هر دو امتحان از داوطلب تشخیص و طرح درمان پرسیده میشود ولی در این دو امتحان
پاسخها چند گزینه ای هستند و میتوان یک یا چند گزینه را انتخاب کرد. ولی در هیچکدام از این امتحانات
صحبت کردن سنجیده نمیشد یا نوشتن و تایپ کردن ارزیابی نمیشد. تنها در رکورد کیپینگ امتحان
اسکیلز و نسخه نویسی آسکی، به شکلی بسیار بسیار محدود و فرمول بندی شده داوطلب باید چیزی
مینوشت که برای آن هم چندین تمپلیت مشخص وجود داشت. اما اینجا داستان متفاوت است و دیگر تسلط
صرف بر علوم دندانپزشکی کافی نخواهد بود. تفاوت دیگر هم به ماجرای اخلاق پزشکی(اتیکس)، هلث
پرموشن و حرفه ای گری (پروفشنالیزم) برمیگردد.
در مورد اجزای امتحان، خود پروتکل به سرفصل ها اشاره مبهم داشته است. یکی از این موارد درمان
بیمار محور است. دندانپزشک باید خواست بیمار را بررسی کند؛ لیستی از مشکلات بیمار تهیه کرده و
تشخیص و طرح درمان را تعیین کند. این طرح درمان باید مرحله به مرحله باشد یعنی معلوم باشد که
کدام درمان بر دیگری مقدم است و سپس در صورتی که خواسته شده باشد از تمام این مراحل باید یک
رکورد تهیه شود. این رکورد کیپینگ یکی از نکاتی است که به احتمال فراوان در سوالات گنجانده
خواهد شد.
به طور مثال فرض کنیم بیماری با شکایت از ظاهر دندانهای قدامی مراجعه کرده و متقاضی درمان
زیبایی یا مثلا ارتودونتیک است ولی چند دندان پوسیده، چند اندو نامناسب و درجاتی از بیماری
پریودونتال در دهان بیمار دیده میشود. حال از داوطلب خواسته میشود طرح درمان را مشخص کرده،
اولویتهای درمانی را معلوم کرده و آن را به بیمار توضیح دهد، رضایت او را اخذ کرده و در نهایت

رکورد کیپینگ مربوط به این مراحل را انجام دهد که ممکن است دستنویس یا تایپی باشد. من به شدت
احتمال میدهم سناریویی مشابه با این در یکی از ایستگاهها مطرح شود. اخذ رضایت بیمار مساله بسیار
مهمی است که به نظر من حتما مورد سوال قرار خواهد گرفت.

6
یک مساله مهم بحث استفاده از واژه های تخصصی است. بسیاری از واژه های مورد استفاده ما
دندانپزشک ها برای بیمار قابل درک نیست. در نتیجه توضیح مشکل و طرح درمان به بیمار باید به
گونه ای انجام شود که او از داستان سردر بیاورد. بنابراین لازم است داوطلب به زبان عامیانه یا lay
person language تسلط کافی داشته باشد تا بتواند اصطلاحا با زبان خود بیمار با او صحبت کند. از
آن طرف در صورتی که قرار باشد به یک متخصص دندانپزشک نامه ریفرال نوشته شود باید از زبان
تخصصی و علمی استفاده کرد. برعکس اگر قرار است ریفرال یا مشاوره برای یک پزشک ارسال شود
باید لغات تخصصی به نحوی استفاده شود که پزشک آنها را متوجه شود.

7
در مورد بحث حرفه ای گری میتوان به موارد متعددی اشاره کرد مثل ارجاع بیمار به دندانپزشک،
ارجاع بیمار به متخصص، اینکه مثلا بیماری مراجعه کرده و درمان غلطی برایش انجام شده و مواردی
از این دست همه در حیطه پروفشنالیزم قرار میگیرند. در این بخش قرار است رفتار و عملکرد داوطلب
برای مدیریت این شرایط ارزیابی شود. نکته دیگری که شاید مورد سوال قرار گیرد بحث تبلیغات
دندانپزشکی است که مثلا آیا انجام این تبلیغ کار درستی است یا نه. بحث دیگر مطرح کردن موارد
مناقشه برانگیز در زمینه اخلاق پزشکی است مثل بیماری که مراجعه کرده و اصرار دارد دندانش کشیده
شود در صورتی که دندان با درمان ریشه قابل نگهداری است. نکته مهم اینکه بخش قابل توجهی از این
سناریوها پاسخ و رویکرد واضح و قاطعی ندارند. من فکر میکنم NDEB بیشتر از اینکه به دنبال پاسخ
صحیح داوطلب باشد میخواهد نحوه جمع آوری اطلاعات، برقراری ارتباط و تعامل با بیمار را ارزیابی
کند.

8
در بخش ارتباط و همکاری مواردی از قبیل برخورد با نژادها و قومیتهای مختلف، ارجاع به متخصص،
نوشتن دستور کار لابراتوار و مواردی از این دست بررسی میشود. در بخش دستور کار لابراتوار ممکن
است مثل امتحان استرالیا یک کست به داوطلب داده شده و خواسته شود که یک طرح درمان پروتز
پارسیل را رسم کرده و برای لابراتوار ارسال کند. در اینجا علاوه بر تسلط به بحث دندانپزشکی،
نگارش صحیح و مناسب هم ارزیابی میشود. در نهایت درمان باید با بیمار در میان گذاشته شود و

گزینه های مختلف و مزایا و معایب هر کدام باید با بیمار مطرح شود. یک مورد بسیار مهم به نظر من
دستورات بعد از درمان است که باید حتما مد نظر قرار گیرد.
بحث برخورد با پرسنل مطب هم ممکن است مورد سوال قرار گیرد مثلا یکی از پرسنل درخواست
افزایش حقوق دارد یا بین دو نفر از پرسنل مشکلی پیش آمده و به شما مراجعه کرده اند. نکته دیگری که
در قسمت مدیریت مطب اشاره شده و به نظر من اهمیت فراوانی دارد نحوه برخورد دندانپزشک با
اطلاعات پزشکی بیماران و پیروی از پروتکل های مختلف بهداشتی و قانونی است؛ مثلا پروتکل های
کنترل عفونت یا پروتکل مربوط به مدیریت شرایطی که خود دندانپزشک یا یکی از کارکنان دچار
needle stick شده باشد.

9
در مورد ارتقا سلامت بیمار یک مورد بسیار مهم بحث ارزیابی خطر پوسیدگی، بیماریهای پریودنتال و
آموزش بهداشت است. مثلا با فتوگرافی و رادیوگرافی یک کیس پوسیدگی مطرح میشود و حالا داوطلب
باید بر اساس طبقه بندی ICCMS (international caries classification and management
system) وضعیت را ارزیابی و طرح درمان را ارائه کند. مساله بعدی طبقه بندی جدید بیماریهای
پریودونتال است که به احتمال بسیار زیاد مورد سوال خواهد بود و داوطلب باید به آن کاملا مسلط باشد.
نکته مهم اینکه داوطلب باید بتواند این اطلاعات را به شکلی قابل فهم به بیمار انتقال داده و درباره
درمانهای مختلف رستوریتیو یا پریودونتال و درمانهای پیشگیرانه مثل فیشورسیلنت و فلورایدتراپی بیمار
را آگاه کند.

10
من فکر میکنم مطالعه جزوه جاجمنت بسیار مفید خواهد بود. بخشهایی از جزوات ای اف کی هم
بصورت گزینشی باید خوانده شود. گایدلاینهای مربوط به practice management که در سایت
کالجهای اونتاریو یا بریتیش کلمبیا موجود هستند در کنار موارد مربوط به استفاده از فیشورسیلنت،
فلوراید تراپی، ارزیابی خطر پوسیدگی، تقسیم بندی بیماریهای پریودونتال حتما باید به دقت مطالعه شوند.
گایدلاینهای انجمن دندانپزشکان اطفال امریکا(American pediatric dentistry) هم به احتمال زیاد
مد نظر طراحان سوال خواهد بود.