چالش دندانپزشکان پیشگام در ایران قدیم: چطور دندانپزشک بودن خودشان را ثابت کنند!
دکتر سعید میرسعیدی
دندانپزشک- پژوهشگر تاریخ دندانپزشکی
تا پیش از معمول شدن واژه دندانپزشک در حدود سال ۱۳۲۳، یکی از بزرگترین گرفتاری های دندانپزشکان قدیم این بود که چطور دندانپزشک بودن خود را ثابت کنند!
کار دندانپزشکی در قدیم و پیش از بروز شکل نوین و علمی آن و قبل از ظهور درس خواندههای دانشگاه رفتهٔ این رشته، منحصر بود به کشیدن دندان که توسط سلمانیها و دلاکهای گرمابههای عمومی و بعضی افراد مجرب همه کاره انجام میشد و یک سری اقدامات طبی مثل زالو انداختن برای رفع تورم لثه و آبسهها و تجویز داروهای گیاهی برای حفظ سلامت و بهداشت دهان و دندان و لثه که بر اساس طب سنتی، طبیبان قدیم و گاه اطبای خانگی و خودخوانده دست به انجام آن می زدند.
وقتی علم دندانپزشکی به میان آمد و دندانپزشکی نوین معمول شد، همان اندک دندانپزشکان دانشگاه رفته در ایران و چه فرنگ، برای تمایز خود از این افراد به مشکل فراوان برخوردند. اولین نام مناسب که معمول شد «دندانساز» بود. چرا که ساخت دندان مصنوعی بدیع ترین و مهمترین مشخصه دندانپزشکان جدید بود. اما کم کم که این کار برای غیر دانشگاه رفتهها هم ممکن شد، دیگر این نام هم کفایت نمیکرد. این بود که دست به ابداع و اختراع انواع عبارات و اسامی زدند.
طبیب و جراح دندانساز، طبیب دندان، دکتر دندانساز، پزشک دندان، دکتر در امراض دهان، طبیب معالج دندان، طبیب دندانساز، جراح دهان و پزشک دهان و دندان، دندانساز دیپلمه، پزشک معالج امراض دهان، دکتر دندانسازی، جراح دندانساز، متخصص در امراض دهان و دندان و…. همه طی سالهای ۱۲۸۰ تا ۱۳۲۳ مکرر در آگهی های روزنامهای، اعلانات تبلیغی و سرنسخه ها به کار میرفتند اما هیچکدام از اینها معمول و مصطلح نشدند.
مثلا در اولین اعلان «دکتر هیبنت» در اواسط دوره قاجار، برای معرفی او عنوان «طبیب دندانساز» به کار رفته است یا «دکتر استپانیان» در اواخر قرن پیش از عبارت «حکیم دندانساز» استفاده میکرد که بعدها عنوان «طبیب در امراض دهان و دندانساز» در سرنسخه او دیده شده است. همچنین «دکتر ملچارسکی» در دوره رضاشاه، خود را «طبیب و جراح دندانساز» معرفی میکرد. نمونههای بسیار زیادی مشابه این موارد دیده شده است.
برخی دندانپزشکان نیز برای تمایز و تاکید بر دانشگاهی بودن خود از عباراتی چون دیپلمه دندانسازی، دکتری از دانشکده طبی دندانسازی، صاحب تصدیقنامه و… استفاده میکردند.
همچنین برای نام بردن از دانشکدههای دندانپزشکی از اسامی و عناوین مختلف استفاده می شد.
دانشکده طبی دندانسازی، اونیورسیته دندانسازی و مدرسه دندانسازی نمونه ای از آن بود.
بعد از تاسیس دانشگاه تهران از سال ۱۳۱۳ به بعد هم ابتدا عنوان «دانشکده طب، دواسازی و دندانسازی» مصطلح بود و کمی بعد به «دانشکده پزشکی، داروسازی و دندانسازی» تغییر کرد و بجای مدرسه دندانسازی هم از عبارت دانشکده دندانسازی استفاده می شد.
برای اسم و عنوان مطب های دندانپزشکی نیز گرفتاری های مشابه وجود داشته است و عبارات و اسامی عجیب و غریبی چون محکمه دندانسازی، شعبه دندانسازی، کارخانه دندانسازی، مطب دندانسازی، کارخانه معالجه امراض دندان، محکمه جراحی دندانسازی، مطب امراض دهان و دندان و…. بکار میرفته است.
اما همه این مصائب سرانجام با ابداع واژه دندانپزشک و دندانپزشکی به پایان رسید. این نام که در روز ۲۶ بهمن ۱۳۲۲ به تصویب رسید بسیار سریع مصطلح و معمول شد و در لغت و بدون توضیح، باعث تمایز گروه تحصیلکرده و دانشگاه رفته و دکتری گرفتهٔ فعال در مقوله سلامت و بهداشت دهان با انبوه دندانسازان و لابراتواریست ها و مهمتر از آن مداخله گران تجربی غیرمجاز گردید.
تصویب این نام خوش ترکیب و خوش آهنگ، چه حاصل سلیقه اعضای شورای دانشگاه بوده باشد و چه محصول نظر اساتید دانشمند فرهنگستان زبان، یکی از اتفاقات مهم و موثر در تاریخ دندانپزشکی ایران است که تاریخ آن میتوانست گزینه ای مناسب برای انتخاب به عنوان «روز دندانپزشکی» باشد.
