به راستی چه عاملی سبب می‌شود که دوست داران سینما برای ترسیدن حاضر به خرج کردن هزینه و وقتشان شوند؟
آیا میدانید که فیلم‌های وحشت آور پرمنفعت ترین ژانر سینمایی هستند؟
در این مقاله می‌خواهیم به بررسی شاخه ای از سینما به نام ژانر وحشت بپردازیم.
فیلم های وحشت آور از سالیان اولیه اختراع سینماتوگراف پا به عرصه وجود گذاشتند.اولین فیلم ترسناک توسط جورج میلیس در ۱۸۹۰ به نام قصر شیطان ساخته شد.در این فیلم سه دقیقه ای اسکلتهای متحرک،اشباح،خفاش و شیاطین توسط این فیلمساز مبتکر به روی پرده می آیند.البته ژرژ میلیس که قبلا مدیر سیرک بود هدفش از ساختن این فیلم بیشتر نو آوری و خلق صحنه های تخیلی بود همچنانکه در فیلم‌های دیگر او مانند سفر به کره ماه می‌توان مشاهده کرد.

از جمله فیلم‌های دیگر این ژانر باید به فیلم نوسفراتو(یک سمفونی وحشت) ساخته ویلیام مورنائو در سال ۱۹۲۲ اشاره کرد که برداشتی آزاد از کتاب دراکولا برام ستاکر است.

کم کم هالیوود هم وارد این حیطه شد و در سال ۱۹۳۱ فیلم دراکولا را با هنرنمایی بلا لگوسی و کارگردانی تاد براونینگ به روی پرده آمد.در همان سالها فیلم های فرانکشتاین، انسان گرگ نما و دکتر جکیل و مستر هاید نیز وارد این عرصه شدند.امروزه برداشت‌های متعددی از این فیلم ها بازسازی توسط فیلم سازهای هالیوود بازسازی شده‌اند. یکی از معروفترین آنها دراکولای فرانسیس فورد کاپولا کارگردان مطرح و سازنده فیلم پدر خوانده می باشد که در سال ۱۹۹۲ با هنرنمائی هنرپیشه های معروفی مانند آنتونی هاپکینز،گری اولدمن وکیانا ریوز ساخته شد.
البته نقش فیلم سازان انگلیسی را نباید در معروفیت فیلم‌های ترسناک خصوصا در دهه ۴۰و۵۰ میلادی نادیده گرفت.اکثر هیولاهای سینما توسط این کمپانی به روی پرده های سینما رفتند.البته فعالیت این کمپانی در دهه ۸۰ میلادی کاهش پیدا کرد.

حال اینجا با این سوال مواجه می‌شویم که اصولا چرا سینمای وحشت به این اندازه برای مشتاقان فیلم جذاب است.ترس از اولین حواسی است که انسان را از دوران پارینه سنگی و غار نشینی همراهی و محافظت کرده. انسان اولیه با ناشناخته های متعددی روبرو بوده که اکثرا مهلک بودند.ترس از حیوانات وحشی وحتی قبایل رقیب که با درنده خويی موجب تهدید دائمی بودند،ترس از مصائب طبیعی مثل طوفان، رعد و برق، زلزله،آتشفشان و غیره. از آنجائیکه انسان اولیه دلیلی برای آنها پیدا نمی‌کرد اکثر آنها را ربط میداد به موجودات اساطیری و خدایان باستان و در حقیقت خدایان اولیه برای توجیه این مشکلات خلق شدند و آیسان برای اینکه بتواند موجبات خوشنودی آنها را تامین کند دست به انجام مراسم خاص مذهبی و حتی قربانی کردن حیوانات و حتی همنوع خودش در محراب خدای مورد بحث می‌کرد.این سنت حتی در رم باستان نیز وجود داشت بطوریکه هر کدام از این خدایان معبدی داشتند و موبدان و مستخدمین دست بسته در خدمت خدای مزبور بودند و بعنوان مثال اگر کسی بیمار میشد هدایایی را به درگاه و معبد آپولو خدای شفا بخشی اهدا می‌کرد تا بیماریش سریعتر بهبود پیدا کند.این سنت پس از آمدن ادیان تک خدایی به فراموشی سپرده شد ولی امروزه جای پای آنرا در ادبیات و فیلم‌های مدرن میلینیم مثل تور خدای رعد که فیلم‌های متعدد و پر فروشی را به خود اختصاص داده.از آن طرف ترس موجب محافظت از انسان می‌شود همانطور که درد توجه انسان را به خود جلب می‌کند که در نقطه‌ای از بدن مشکلی وجود دارد.اگر ترس وجود نداشته باشد انسان آمادگی مواجهه با موقعیت خطرناک را پیدا نمی‌کند چون ترس موجب ترشح هورمون آدرنالین در بدن و بالا رفتن ضربان قلب،تنفس و هجوم خون به اندامها برای مقابله یا فرار می‌شود.حتی این حالت که موی انسان سیخ می‌شود یک واکنش دفاعی است که در حیوانات موجب بزرگتر نمایان شدن آنها می‌شود.
زمانیکه فیلم ترسناک می‌بینیم با شرایطی مواجه می‌شویم که بالقوه می‌تواند تهدید کننده باشد ولی واقعیت ندارد بهمین خاطر ما بدون اینکه در خطر باشیم قدرت دفاعی طبیعی‌مان تحریک و تقویت می‌شود.این فرآیند می‌تواند انسان را آماده با مواجهه با این خطر در زندگی واقعی کند بنابراین مثل کلاس دفاع از خود مجازی میباشد.
البته همانطور که برخی افراد از خوردن غذای تند و ادویه دار لذت می‌برند،بعصی افراد نیز از هیجان مواجهه با موقعیت خطرناکی که در فیلم با آن روبرو می‌شوند احساس هیجان و وجد می‌کنند.

معرفی فیلم های برجسته هر دهه:
دهه۲۰ قرن بیستم:
۱) کابینه دکتر کالیگرافی به کارگردانی رابرت وینه
۲) گاری اشباح به کارگردانی ویکتور ژوستروم
۳) نوسفراتو به کارگردانی ویلیام مورنائو
۴) گوژپشت نوتردام به کارگردانی والس ورسلی
۵) دستان اورلاک به کارگردانی رابرت وینه
۶) شبح اپرا به کارگردانی روپرت جولیان
۷) فاوست به کارگردانی ویلیام مورنائو
۸) گربه و قناری به کارگردانی پال لنی
۹) مردیکه می‌خندد به کارگردانی پال لنی
۱۰) هگزان به کارگردانی بنجامین کریستنسن
در اینجا به بررسی فیلم نوسفراتو ساخته اف ویلیام مورنائو میپردازیم.
این فیلم که با عنوان نوسفراتو یک سمفونی وحشت در سال ۱۹۲۲ در آلمان ساخته شد جزو فیلمهای سبک اکسپرسیونیست صامت محسوب می‌شود و داستان خون آشامی به نام کنت اورلاک است که عاشق همسر مامور املاکی می‌شود که برای عقد قرارداد خرید خانه به قصرش مراجعه کرده. در حقیقت مورنائو با وجود آنکه داستان فیلمش را از کتاب دراکولا اثر برام استاکر(۱۸۹۷) برداشت کرده بود ولی با عوض کردن اسم شهر مقصد از لندن به شهر تخیلی ویسبورگ در آلمان و نام قهرمانان کتاب در فیلم قصد اجتناب از مشکل کپی رایت در مقابل بازماندگان برام استاکر را داشت ولی موفق نشد و در پی شکایت بازماندگان نویسنده کتاب دراکولا محکوم شد. در ادامه کنت اورلاک پس از هیپنوتیزم کردن مامور املاک به نام آقای لاک خون او را آشامیده و پس از پنهان شدن در تابوتش به شهر مذکور رفته تا بتواند نامزد آقای لاک را ملاقات کند. در طی سفر کنت به شهر موعود تمام کارکنان کشتی که تابوت را حمل می‌کردند از بین میروند ولی نهایتا کشتی به مقصد می‌رسد و اورلاک وارد شهر می‌شود. پس از روبرو شدن با اورلاک خون آشام الن که حال با نامزد خود آقای لاک دیدار کرده بود پس از مطالعه کتابی که از ترانسیلوانیا بدستش رسیده پی میبرد که برای از بین بردن اورلاک باید خود را فدا کرده و کنت اورلاک را تا طلوع خورشید در اطاقش نگه دارد بدین طریق خون آشام که تحمل نور خورشید را ندارد نابود شده ولی الن هم که طعمه اورلاک شده بود جان خود را از دست می‌دهد.
این فیلم با هنرنمائی ماکس شرک به نقش کنت اورلاک به قدری تاثیر گذار بود که پس از آن چند بار بازسازی شده که معروفترین نسخه آن به همین نام یعنی نوسفراتوی خون آشام به کارگردانی فیلمساز آلمانی ورنرهرتسوک و با هنر نمائی کلاوس کینسکی در سال ۱۹۷۹ ساخته شد. نسخه دیگری از این فیلم قرار است در سال ۲۰۲۴ به روی پرده بیاید.
البته قابل ذکر است که از روی کتاب دراکولای برام استاکر بارها فیلم ساخته شده که در جای خود به آنها اشاره خواهد شد.

دکتر فرخ اصف زاده

متخصص دندانپزشکی
ترمیمی و زیبایی؛ عضو انجمن
دندانپزشکی آمریکا؛ فلوشیپ
لیزر از دانشگاه آخن آلمان