احساس بی ارزشی در کودکان و نوجوانان
به عنوان یک زوج مهاجر شما مطمئناً با چالش‌های زیادی رو به رو هستید، از جمله دوری از خانواده و دوستان، مشکلات مالی، شوک فرهنگی، از دست دادن موقعیت شغلی و اجتماعی و دشوارتر از همه استرس‌های مربوط به گذراندن امتحانات دشوار دندانپزشکی. در این بین اگر دارای فرزند هم باشید مشکلات شما به مراتب پیچیده‌تر می‌شود، چرا که فرصت پرداختن به فرزندان به شدت کاهش می‌یابد. در زمانی که والدین به شدت گرفتار هستند و کودکان نیز از آغوش خانواده بزرگتر به کشور جدید آورده شده‌اند، بیشترین احساسی که ممکن است تجربه کنند این است که من فرد بی ارزشی هستم که کسی وقتی برای توجه به من ندارد.
احساس کم ارزشی می‌تواند بر رشد تحصیلی، فردی و اجتماعی کودکان تأثیر بگذارد. خوشبختانه، نشانه‌هایی وجود دارد که والدین می‌توانند به دنبال آن باشند و راه‌هایی برای کمک به آنها وجود دارد.
هر پدر و مادری امیدوار است فرزندشان سالم، شاد و با اعتماد به نفس باشد، اما حتی با تلاش والدین، فرزندان همچنان با فراز و نشیب‌هایی مواجه خواهند شد. رویدادهای مهم زندگی، مانند مرگ در خانواده، طلاق یا بیماری همه‌گیر، می‌توانند با ایجاد اختلال در کارهای روزمره و تشریفات روزمره، بر عزت نفس کودک تأثیر بگذارند. این وقفه‌ها می‌توانند احساس امنیت و پایه‌های عاطفی خود ارزشمندی کودکان را متزلزل کنند.
برای کودکان و نوجوانان، خود ارزشمندی شامل این است که چقدر کسی را که هستند دوست دارند و چقدر از خودشان راضی هستند. این ادراک از خود در اوایل کودکی پدیدار می‌شود و می‌تواند با افزایش سن و شرایط کاهش یابد.
از سوی دیگر، عزت نفس پایین می‌تواند باور کودک را نسبت به خودش تضعیف کند و انگیزه را کاهش دهد. کودکانی که احساس ارزش کمی دارند ممکن است تمایل کمتری به مشارکت در کارهای مدرسه، فعالیت‌های فوق برنامه و سایر علایق داشته باشند. همچنین این احساس می‌تواند بچه‌ها را از نظر اجتماعی منزوی کند و راه‌های ناسالم برای مقابله با مشکلات ایجاد کند و آنها را در معرض خطر اضطراب و افسردگی قرار دهد.
اما والدین می‌توانند به بچه‌ها در هر سنی کمک کنند تا حس ارزشمندی مثبت را پرورش دهند و وقتی شروع به لغزش کرد، والدین می‌توانند به بچه‌ها کمک کنند تا آن را درست کنند. اولین قدم این است که به نشانه‌های کم ارزش بودن خود توجه کنید.
علائم عزت نفس پایین
- شکایات فیزیکی فزاینده و مداوم، به ویژه سردرد و معده درد، همراه با عبارات کلی‌تر از احساس خوب نبودن
- تغییر در برنامه‌های روزمره‌ی اولیه، از جمله خواب (زیاد یا کم) و خوردن (خیلی زیاد یا خیلی کم)، به ویژه در روزهای مدرسه
- تحریک‌پذیر بودن، طغیان، نافرمانی‌کردن یا کناره‌گیری (عدم پاسخگویی، زیاد صحبت نکردن)
- ابراز ناامیدی و کسالت
- افزایش منفی‌گرایی در مورد خود یا اضطراب در مورد توانایی‌های خود
چگونه به کودک خود که احساس کم ارزشی دارد کمک کنید
برای کمک به کودکانی که ارزش خود را پایین می‌آورند، ابتدا باید ارزیابی کنید که چه چیزی باعث این مشکل شده است. سپس، می‌توانید به فرزندتان کمک کنید تا مشکل را حل کند و از او حمایت کنید.
برای شروع، ارتباط باز با فرزندتان را ترویج دهید. شروع‌کننده‌ی مکالمه و شنونده‌ی خوبی باشید. سؤالات ساده‌ای بپرسید (به خصوص سؤالات باز) که نشان دهنده‌ی علاقه و نگرانی باشد و احساسات کودک شما را تأیید کند.
ریشه مشکل را پیدا کنید
پرسیدن چیزهایی مانند “من تعجب می‌کنم که چرا اخیراً احساس خوبی ندارید؟” و “امروز با چه کسی در مدرسه بازی کردی؟” به یک کودک دعوت به گفتگو می‌دهد. پاسخ آنها ممکن است فرصتی را برای شما فراهم کند تا سؤالات بعدی را بپرسید.
هدف این است که به فرزندتان فضایی بدهید تا در مورد منشأ مشکل به شما بگوید، حتی اگر مدتی طول بکشد و فکر نکنید که بچه‌های کوچکتر نمی‌توانند خود را بیان کنند. در تحقیقاتم متوجه شدم که حتی دانش‌آموزان کلاس اولی نیز می‌توانند در مورد منابع استرسی که می‌تواند به آنها احساس بی ارزشی دهد، آگاه باشند.
در حل مسئله الگو باشیم
هنگامی که منبع مشکل را شناسایی کردید، می‌توانید فرآیند حل مسئله را با فرزند خود آغاز کنید. بچه‌ها وقتی می‌فهمند که قبول کردن مشکلات و مقابله با آنها اشکالی ندارد، احساس حمایت می‌کنند.
تکنیک‌های حل مسئله
- تأیید فرزندتان برای چیزهایی که در آنها خوب هست مثل مهربان بودن و کمک به دیگران
- پرهیز از مقایسه
- جشن گرفتن پیروزی‌های کوچک (به عنوان مثال، بهتر شدن در یک تکنیک رقص، پیشرفت در ضرب، یادگیری دفاع از حقوق خود در مقابل همسالان)
- تمرکز مجدد بر روی ویژگی‌های مثبت و تاکتیک‌های رشد می‌تواند به کودک شما دیدگاه جدیدی ارائه دهد و به او کمک کند تا از مارپیچ منفی خارج شود. همچنین می‌تواند به او کمک کند تا در توانایی خود برای ارائه راهبردهای حل مسئله، احساس شایستگی کند.
- اهمیت کمک جویی را ارتقاء دهید
- به فرزندتان بگویید که بخشی از مبارزه، کمک گرفتن از دیگرانی است که به او اهمیت می‌دهند.
دکتر آریانا ادیب راد
