دختری از دیار بلوچستان هستم. کسی که کودکیش را با داستان‌های قهرمانان این سرزمین و جامه‌های رنگین سوزندوزی شده سپرى كرد و در کنار مادری مهربان و هنرمند ياد گرفت چگونه با نخ و سوزن و پارچه می‌توان طرح و نقش بی‌بدیل زد و شاهکاری ساده و رنگارنگ و پر از مفهوم درست کرد. من همچون دیگر دختران بلوچ میراث‌دار هنر مادرانمان هستم. هر چند بدلیل تحصیلات در رشته‌ی دندانپزشکی فرصت چندانی برای پرداختن به این هنر نداشتم، اما سعی کردم اصول اولیه و تکنیک‌ها، نقوش وطرح‌های سوزندوزی را یاد بگیرم و گهگاهی سر سوزن ذوقم را به خصوص در تعطیلات تابستان بر روی پارچه پیاده كنم.
با شروع کار کلینیکی بعد از فارغ التحصیلی و برگشتن به دیارم بدلیل زندگی در منطقه محروم سیستان و بلوچستان همواره از نزدیک شاهد رنج و فقر زنان بلوچ بودم.آنها به دليل تعصبات قومی که داشتند حق کار کردن در بیرون از خانه را نداشتند و بعضى از آنها زنان سرپرست خانوار بودند، پس به فكر تأسيس یک شرکت تعاونی صنایع دستی و کارگاه مجهز در سال ۱۳۹۱ افتادم و بدون حمایت هیچ سازمان و ارگان دولتی شروع به كار کردم که علاوه بر فعالیت در حرفه‌ی دندانپزشکی جهت ارتقاء سطح اقتصادی مردم این استان بخصوص زنان گامى برداشته باشم و هم چنين به احیاء سوزندوزی قدیمی و ارائه آن به سبک مدرن و امروزی كمكى كرده باشم.
در مقاله پیش رو به اختصار به شرح این هنر پرداخته‌ام. امید که با این مقاله‌ی کوتاه توانسته باشم اين هنر بی‌نظير گوشه‌اى از ايران عزيز را معرفى كرده باشم.
سوزندوزی بلوچ
سوزندوزی بلوچ از آن دسته سوزندوزی‌هایی است که در آن تمام یا قسمت اعظم پارچه از کوک و بخیه‌هایی رنگین پوشیده شده است. در این سوزندوزی دوخت به‌صورت خط‌هایی است که طرح هندسی به خود گرفته و از نوع دوخت ساتن می‌باشد و در آنها قطر سراسر خطوط یکی است. به طور كلى محصولات به نسبت نوع تکنیک دوختی که دارند به سه دسته پرکار، میانی کار و کم کار تقسیم‌بندی مى‌شوند. طرح‌های مورد استفاده‌ى زنان بلوچ بخش‌بندی شده و به صورت هندسی است كه برای تجسم بخشیدن به آنها از رنگ‌های شادی استفاده مى‌شود. در بین آنها رنگ نارنجی روشن و قرمز بر بقیه رنگ‌ها غلبه دارد.و جزییات طرح‌ها را بیشتر رنگ‌های سبز، سفید، سیاه و قهوه‌ای تشکیل مى‌دهند.
رنگ در نقش مایه‌ها
در بلوچستان رنگ‌ها تحت تأثیر اصول قبیله‌ای، حماسی، مظلومیت و محرومیت و ايستادگى در مقابل بسیاری از نابرابری‌های جامعه مانند استثمار، فقر، تبعیض و شبیخون‌های داخلی و خارجی هستند.
زن صبور بلوچ در کار خود بیشتر از رنگ‌هایی استفاده مى‌كند که به نوعی بیانگر صورت‌هایی از عدم امنیت و آرامش و به تصویر کشیدن طبیعت بیقرار او مى‌باشد. قرمز، بنفش، زرشکی، نارنجی، قهوه‌ای و بطور کلی انواع رنگ‌های قرمز ۸۰٪ انتخاب رنگ را تشکیل مى‌دهد. البته رنگ‌هایی که در روستاها استفاده مى‌شود، با رنگ‌هایی که در شهرها استفاده مى‌شود متفاوت است و زاييده‌ی ذهن خلاق هنرمند مى‌باشد. تلفیق رنگ‌ها مى‌تواند بیانگر آن حس نابی باشد که زن بلوچ با کنار هم قرار دادن آنها به تصویر می‌كشد. طبق نظر استاد تناولی محقق بلوچستان چون سرزمین آفتاب همیشه تابان بوده و رنگ‌ها در آن تلألوی خاصی داشته هنرمندان اين خطه بیشتر از رنگ‌های روشن استفاده می‌کردند.
سوزن دوزى بلوچ در سال‌هاى قبل از انقلاب توسط بانو جهانبانى از يك صنعت دستى سنتى به يك اثر هنرى تبديل شد. او با حفظ اصول سنتى و درونمايه‌ی اين هنر دست به ساختار شكنى زد و با افزايش تعداد رنگ‌هاى مورد استفاده (از شش رنگ به سيصد رنگ) و هم چنين افزايش موارد كاربرد اين هنر و نیز با استفاده از اين هنر بر روى لباس‌هاى فاخر ملكه سابق ايران باعث معرفى اين هنر و بهبود زندگى بانوان بلوچ شد.
موارد کاربردی و مدرن امروزه در سوزندوزی بلوچی زیاد هست که می‌توان به بعضی موارد مثل کوسن، رومیزی، کیف، کفش، زيور آلات، کراوات، لباس عروس و…. اشاره كرد.
دكتر مريم شه بخش
دندانپزشك
